Kaya Havuzları ya da Gelgit Havuzu Nedir?
Kaya havuzları gelgit havuzu olarak da bilinir. Bu havuzlar, gelgitler arasında kayalık kıyı şeridinde meydana gelen sığ deniz suyu havuzları olarak tanımlanabilir. Gelgit havuzları, yüksek gelgitlerde ve fırtınalar sırasında deniz tarafından sular altında kalan ve dalga hareketi ile püskürtülebilen gelgit arası bölgede bulunur.
Kaya Havuzları Nedir?
Kaya havuzu, okyanuslarda yaşanan gelgit olayı durduğu zaman geride kalan sudur. Kaya havuzu büyük ya da küçük, sığ ya da derin olabilir. Bu havuzlar, arazi ve denizin buluştuğu ara bölgelerde oluşur. Genel olarak sert kayalık alanların olduğu yerlerde öne çıkar. Yüksek gelgit olaylarında bu bölgelerde okyanus suyu toplanmaktadır. Su debisi az ise kaya havuzları geçici şekilde oluşmaktadır.
Kaya havuzları genel olarak gelgitte ayrı su kütleleri şeklinde bölünür. Diğer zamanlarda aşırı koşullara maruz kalabilirler. Mesela aşırı ısınabilirler ve hatta güçlü soğuk rüzgarlara maruz kalabilirler. Bu doğal havuzlar, deniz organizmalarını insanlara yaklaştırıyor. Çünkü bu ekosistemlerde hayvanları gözlemlemek çok daha kolay oluyor. Ayrıca kaya havuzu, doğal akvaryum özelliğine sahiptir.
Kava havuzlarında yer alan canlılar, zorlu koşullarda hayatta kalmayı başarırlar. Özellikle de midye gibi deniz kabukluları bu bölgede yaşarlar. Kaya havuzları, midyelerin kurumasına yol açabilecek koşullar olan güneş ve rüzgârdan periyodik olarak etkilenirler. Bu nedenle bu hayvanların su kaybına iyi bir şekilde adapte olmaları önem arz eder. Gelgit havuzlarına uyum sağlayan diğer canlılar arasında deniz kestaneleri, anemon, paguro ve yengeçler yer alır.
Kaya Havuzlarında Neler Var?
Kaya havuzları pek çok canlıya ve bitkiye ev sahipliği yapar. Balıklar gibi bazı omurgalılar bu havuzlarda yaşayabilir, fakat kaya havuzları çoğunlukla omurgasız hayvanlara hitap eder. Gelgit havuzlarında sıklıkla görülen canlılar; deniz yıldızları, deniz kestaneleri, yengeçler, kabuklular, ıstakozlar, midye ve gastropodlar şeklindedir. Deniz kuşları da bu havuzlara gelip sık olarak avlanırlar.
Kaya havuzları, bazı bitki türleri için de iyi bir ortamdır. Kaya havuzu bitkileri, bu havuzlarda yiyecek ve barınak sağlamak adına önem arz eder. Kayalıklara, yengeç ve salyangoz gibi organizmanın kabuklarına tutunan çakıllı algler, gelgit havuzlarında yoğunlukla bulunur. Deniz marulu ve İrlanda yosunu da yine de kaya havuzlarında sıklıkla yer alır.
Kaya Havuzu ve Zorluklar
Kaya havuzlarında canlılar, değişen sıcaklık, nem ve su tuzluluğu ile başa çıkmak zorundadır. Bu canlılar sert dalgalara ve yüksek rüzgarlara da maruz kalmaktadır. Sonuç olarak kaya havuzları hayvanlar için zorlu bir yaşam koşuluna sebebiyet vermektedir.
Kabuklu canlılar yani midye, salyangoz, karides, ıstakoz ve yengeç gibi canlıların sert dış iskeletleri vardır. Bu yapılar ise hayvanların yırtıcılardan korunmalarına olanak tanır. Sert dış iskelet aynı zamanda canlıların vücutlarının kuru şartlarda nemli kalmalarına da olanak tanır.
Deniz yıldızları ve deniz kestaneleri, ayakları ile yosunlara veya kayalara tutunup yapışabilirler. Bu durum, gelgit etkisi sona ererken onların zarar görmesini önler. Hatta bazı canlılar bir araya gelerek, gelgitin etkisinden daha az hasar almaya çalışırlar.
Deniz kestaneleri, yabani otları ve kayaları dikenlerine bağlar ve bu sayede kendisini kamufle eder. Yengeçler ise neredeyse tüm gövdelerini kuma gömerler. Ahtapotlar da kaya havuzlarında olabilirler ve kendilerini gizlemek için renklerini değiştirirler.
Kaya Havuzu ve Avantajlar
Kaya havuzu, gelgit bölgelerinde meydana gelmektedir. Buralar, fırtına ve yüksek gelgit esnasında deniz yoluyla dalga ve batma eylemleri sonucunda oluşmaktadır. Diğer dönemlerde buradaki unsurlar güneşe ve soğuk rüzgarlara açıktır. Kaya havuzlarında yaşamlarını devam ettiren tüm canlı türlerinin ağır koşullara karşı son derece dayanıklı olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Gelgit havuzlarında yaşayanlar, genel anlamda halinden memnundur.
Bazı canlılar, kaya havuzları hayat dolu olduğu için tüm yaşamlarını bu havuzlarda geçirirler. Buradaki hayvanların pek çoğu omurgasızdır, ancak aynı zamanda bazı omurgalı canlılar da burada yaşam sürebilirler. Çünkü omurgalı canlılar için de kaya kavuzları besin ve barınak gibi iyi bir ortam vadeder.
Deniz kestaneleri, yengeçler ve ıstakozlar için de kaya havuzu iyi bir yaşam alanıdır. Gelgit havuzlarında yaşayan canlılar dayanıklıdır. Ancak bu canlılar daha farklı alanlarda uzun süre boyunca hayatta kalamazlar. Her daim suya ve taze oksijene gereksinim duyarlar. Çoğunun hayatta kalması ise gelgit havuzlarındaki küçük organizmaları tüketmelerine bağlıdır.
